|
< terug
178545
De onheilsboodschap kwam onverwachts. Telefoon midden in de nacht. Daarna ging ik naar beneden om een kop koffie te maken en op de bank te zitten.
De enige foto van m'n schoonvader die ik zo gauw kon vinden, liet hem zien op het terrasje aan het Paterswoldse Meer. Jakob kijkt gepijnigd in de camera; de zon schijnt in z'n ogen. Het is de laatste foto die ik van hem genomen heb. De volgende dag hebben we hem naar Schiphol gebracht.
Op de foto staat achter hem, lachend, mijn dochter. Die had ons gevraagd naar het Paterswoldse Meer te komen om naar de zeilplank-kapsones van haar nieuwe vriendje Gert-Jan te kijken. Dat zou opa vast wel leuk vinden, dacht ze. Een stuk onbenul was die jongen van haar; gelukkig was het kort daarna weer uit met de liefde.
Jakob Schanzer keek vertederd naar z'n kleindochter en naar de knul die zulke belachelijke toeren uithaalde met z'n zeilplank. De oude man zei weinig; hij zei eigenlijk nooit veel. Na de dood van mijn schoonmoeder en zijn bezoek aan de laatste overgebleven familieleden in Duitsland, was hij nog stiller geworden. Met hen, degenen die de verschrikkingen van deze eeuw ook hadden overleefd, had hij wel veel gepraat over vroeger, zei hij.
De knul van m'n dochter was na de zoveelste valpartij uit het water gekomen en bij ons tafeltje komen staan.
"Vraag eens aan je opa of hij anders z'n gironummer niet onthouden kan," zei hij grijnzend. Hij wees naar het getatoeëerde nummer op Jakobs onderarm. "One-seven-eight-five-four-five," las hij hardop. Jakob had vanwege het warme weer z'n mouwen opgerold; gewoonlijk zag je het nummer niet. Hij zag de verbaasde blik van de jongen en wilde het hem uitleggen.
"A camp. When I was about your age..."
"O, een kamp. Een vakantiekamp? Een zeilkamp zoals daarginds?" Hij wees naar de zeilboten en de jongelui die even verderop in clubverband onderricht kregen van een volwassen man met zeilpetje.
Jakob schudde meewarig het hoofd. Hier gaapte een niet te overbruggen kloof.
"And had you a good time there like here?" hakkelde Gert-Jan in zijn beste steenkoolengels.
Mijn vrouw en ik hielden ons stil. We konden zien dat m'n dochter zich doodschaamde voor de jongen. Ze nam hem weer mee naar het water.
Die rustige, zonnige middag begon Jakob voor het eerst wat meer te vertellen over wat hij als jongeman had meegemaakt. Over zijn eerste vrouw en zijn kind, die hij in het getto van Wadowice - "You know, where the pope comes from" - was kwijtgeraakt en nooit meer had teruggezien. Over zijn vergeefse pogingen een Passierschein te krijgen. Over zijn vluchtpoging in de hoop 's nachts de rivier San over te kunnen steken om zodoende de veilige Russische stad Lemberg te bereiken. Hoe hij in de stad Przemysl was opgepakt en naar het werkkamp Blechhammer was gebracht waar hij het nummer 178545 op z'n linker onderarm kreeg aangebracht. En hoe hij in andere kampen verbleef met de lieflijk luidende namen St. Annaberg en Groß-Rosen, en uiteindelijk Buchenwald.
Jakobs stem was zacht en schor toen hij erover vertelde. Er zaten gelukkig weinig andere gasten op het terras; niemand kon hem horen. Wij waren stil en hoorden hem aan.
Nu was Jakob dood, z'n nummer afgeroepen, lang na die van velen van z'n lotgenoten. Ik zette de foto op de schoorsteenmantel en probeerde er niet steeds naar te kijken. Jakob Schanzer, survivor. Uit mijn bureaula nam ik de kopie van Jakobs testament die hij me destijds gegeven had. De laatste alinea vooral had diepe indruk op me gemaakt toen ik die in zijn aanwezigheid las:
"I direct that my body be privately cremated and my ashes disposed of without any public notice of my death or any religious service to commemorate it."
Crematie is bij joden ongebruikelijk, misschien wel verboden in de Thora. Maar Jakob was atheïst en bovendien wilde hij verdwijnen in het niets, in `Nacht und Nebel'. Net als zijn familieleden en vrienden in de dodenkampen, een halve eeuw geleden. Zo zou hij alsnog hun lot delen en bij hen zijn, beweerde hij.
Mijn koffiekop was leeg. Ik ging weer naar bed. Mijn dochter kon ik de volgende dag wel inlichten.
feedback van andere lezers- Ivan
een stukje gruwelijke geschiedenis, mooi neer gezet,
goed en onderhoudend leesbaar, vr/gr Ivan Grud - Wee
Ontroerend mooi. - warket
Ben benieuwd naar het vervolg. - GoNo2
Knap geschreven! - Dora
Prima weer van inhoud en stijl en dan de schrijnende tegenstelling met onwetende jeugd, privately cremated and their ashes disposed of without any public notice of their death, ontroerend vind ik...
|
