Volg ons op facebook
|
< terug
De Matthäus-Passion
O Haupt voll Blut und Wunden,``````O hoofd vol bloed en wonden,
Voll Schmerz und voller Hohn, ``````Vol leed en overspoeld met hoon,
O Haupt, zu Spott gebunden```````O hoofd, ten spot omwonden
Mit einer Dornenkron.``````````````Met een doornenkroon.
O Haupt, sonst schön gezieret``````O hoofd, ooit versierd
Mit höchster Ehr und Zier,```````````Met de hoogste eer en pracht,
Jetzt aber hoch schimpfieret,````````Nu echter gesmaad,
Gegrüsset seist du mir !````````````Ik groet U.
Leipzich 1728.
De klokken van de oude toren lieten hun zware tonen over de daken van de slapende stad rollen. De dakpannen sprongen als het ware altijd een beetje op, zo hard denderde de trillingen vanuit het donjon.
Johan had net zijn laatste noten geschreven en het strofe hoorde hij nog steeds in nagalmen in zijn oren. Het verdriet zat hem hoog. Heel de passie die hij net had af afgewerkt, was een ode aan het geloof dat hij gevonden had in zijn leven. Maar het was ook een ode geworden voor de vrouw die hij zo lief had gehad.
Acht jaar geleden, nadat hij met zijn vorst terugkwam van Karlsbad, had hij zijn tweede vrouw dood thuis aangetroffen. Dat vrouwen stierven in het kraambed, dat was niets nieuws; het nieuwe leven dat ook de dood betekende van de vrouw waarvan men zielsveel hield. Zijn Maria Barbara, een vreugde in huis en een lust voor het oog, was echter bezweken aan een longontsteking.
Het huis waar Bach in woonde was in vergelijking met de vele andere huizen een droomhuis. Bedienden zorgden ervoor dat het huis altijd warm in de winter en koel in de zomer was. Er was geen tekort aan geld, Bach verdiende meer dan voldoende aan de vruchten die zijn pen voortbrachten.
Maria had in haar jeugd zeer harde tijden gekend. Hierdoor was ze lichamelijk verzwakt. Haar ouders waren zeer jong gestorven. Als een vijfde wiel aan de wagen moest zij bij een tante en een veel te groot gezin, ver op het platte land, gaan wonen. Het nieuwe huis was voor haar nooit een thuis geweest. Het huis dat noch wind-, noch waterdicht was, had haar verdere leven nog vele nare dromen bezorgd. De bewoners van het huis kenden geen compassie voor Maria. Zij was een klein Assepoestertje geworden. Zij moest al de werkjes doen die de anderen echt niet zagen zitten. En als er al eens een klagend woord over haar lippen kwam, kreeg ze direct de stempel van ondankbare. Want wie had haar gered uit het armenhuis ? En wat hadden het gezin niet allemaal moeten prijsgeven om haar een plaatsje te geven ? De wind en de regen had een zware hypotheek gelegd op haar gezondheid en de dokter moest af en toe langskomen, waardoor de reden om te klagen totaal geen optie meer was.
Toen de dokter merkte dat Maria niet echt kon genezen in dat huis, stelde hij voor om haar mee te nemen naar zijn huis. Daar waren de kamers tenminste verwarmd en had de wind en de regen geen vrijspel meer. Want een zieken verplegen terwijl de druppels in je gezicht uit elkaar spatte was niet de plaats om mensen te laten genezen. Zelfs het ziekenbed was hierdoor niet eens droog te krijgen.
Tante had dit eerst geweigerd. Hiervoor hadden ze geen geld. De ouders van Maria waren nooit arm geweest, integendeel, in Leipzig hadden ze een groot sjiek huis overgelaten aan Maria. De oom van Maria had het huis direct na het overlijden van de ouders verkocht voor veel geld aan een jonge man. Deze man werkte voor de Keizer en kon het blijkbaar makkelijk betalen. Hij had het geld bij de koopmannen uitgeleend, waardoor er elke maand een mooie cent aan renten werd uitbetaald. De dokter had het argument direct weggewuifd.
Maria werd liefdevol opgenomen in een huis waar feitelijk nooit echte rust was. Haast dagelijks kwamen er gasten over de vloer, waardoor de druk op het personeel niet te onderschatten was. Vermits de dokter op het verre platte land woonde, bleven de gasten meestal overnachten. De avonden aan het openvuur waren voor haar het indrukwekkendst. Hoe vaak had ze daar nog over verteld.
De vrouw van de dokter zorgde er steeds voor dat ze naast haar in de zetel de cursus borduurwerken kon vervolmaken wanneer de mannen aan het vertellen of discussiëren waren.
Luther was in het huis van de dokter een zeer graag geziene gast. Deze man kon vertellen. De verhalen en de discussies die daaruit volgden waren zo interessant, dat de nacht reeds ver gevorderd was, voor ze gingen slapen.
Het was ook tijdens één van die avonden dat Maria haar geloof in God had kunnen omschrijven en vooral beleven. De gesprekken over de bijbel en het Nieuwe Testament, hadden haar ogen doen openen.Luther die de bijbel vertaald had in het Duits, kende zoveel over de inhoud van dit boek, dat hetgeen er gezegd werd ook direct getoetst werd met wat er in de grondtekst stond.
Maria haar gezondheid werd beter met de dag, en feitelijk had niemand er zin in om haar terug naar haar tante te zenden. Sinds ze bij de dokter was gaan wonen, en dat was toch al een hele tijd, had ze niets meer gehoord van haar familie. Alleen de jongste dochter was ze nog eens tegen gekomen in de kleine stad. Buiten het klagen, had ze niets zinnigs verteld over tante en nonkel. Enkel haar ongenoegen omdat zij nu die rot klussen moest doen was Maria bijgebleven en dat ze uitkeek naar haar terugkomst naar de boerderij. zodat zij die vervelende werkjes dan niet meer hoefde te doen.
Op een dag had Luther een jonge man meegebracht. De man was net weduwenaar geworden, zijn vrouw was gestorven in het moederbed en had wat nood aan verstrooiing. Al snel bleek dat deze man in Leipzig woonde en daar jaren geleden een mooi huis had gekocht. De verwarring was groot toen bleek dat het het ouderlijke huis van Maria was dat hij voor een redelijke prijs had kunnen kopen.
De dokter had de notaris laten komen en samen waren ze overeengekomen om dit onrecht zo snel als kon terug recht te zetten. Maria had recht op dat geld en daar zouden zij snel werk van maken.
Bach herinnerde zich nog heel goed hoe de ondeugende ogen van Maria hem hadden aangesproken en waardoor hij op de piano, die in de grote ontvangstzaal zeer onopvallend aan het raam stond, een concerto voor haar had gecomponeerd. Hij had haar in zijn hart omsloten.
De avonden met Luther hadden ook Bach doen nadenken. Bach was een zeer wiskundig iemand en kon het geloof niet zomaar accepteren. Voor hem was alles wiskunde. Hij had gelezen over Pythagoras en had geleerd in de muziekleer dat je met muzieknoten kon spelen. Hoe beter je die wiskundige volgorden onder de knie had, hoe beter de muziek klonk.
Door Pythagoras had hij het stemmen van het orgel in de kerk onder de knie gekregen. Het wiskundig inzicht in het op en aftrekken van noten op de muziekbalk, zorgde er voor dat hij als componist ook mooie pareltjes van noten bij elkaar kon rijgen.
Het spelen met cijfers en muziekmaten, en hierdoor geheime boodschappen, via de muziek, overmaken aan degene die het kon verstaan, was Bach's plezier, waarmee hij veel mensen kon .plagen. Naarmate hij het wiskundige spelletje meer en meer in de hand kreeg, gebruikte hij dit ook om zijn respect te uiten. Een derde dimensie die de boodschap die hij wou vertellen, zoals een schrijver het verhaal gebruikt en zoals een schilder de compositie op het doek laat spreken.
Bach was een genie. Enkele jaren geleden had hij het volledige stemschema van het orgel herschreven, waardoor de mogelijkheden van het muziekinstrument plots een heel andere dimensie gekregen. Hetgeen er door zo'n anders gestemd orgel te horen werd gebracht, bevatte veel meer mooie klanken, dan de traditionele stemming ooit kon opleveren. Hierdoor kon hij de dimensie in zijn werk verhogen.
Zijn wiskundig inzicht was zo subliem dat hij de compositie ook gebruikte om zijn verhaal te ondersteunen.
Zo is de getalswaarde van de naam BACH gelijk aan 14 (B is de 2e letter van het alfabet, A de 1e, C de 3e en H de 8e, 2 + 1 + 3 + 8 = 14; in het toenmalige Duitse alfabet werd geen onderscheid gemaakt tussen de I en de J.). Zo zijn er bijvoorbeeld 14 koralen. Het getal 27 bv gebruikte Bach als het symbool voor de drieëenheid van God (3x3x3) en zo zie je dan dat naast die 14 koralen er 27 passage's zijn waarin het evangelie wordt gezongen, en 27 overige stukken. De 27 stukken evangelie tekst bestaan uit in totaal 729 maten, wat het kwadraat is van 27.
Zo zie je ook dat de tekst "Herr, bin Ich's?" (dit is wanneer Jezus met de 12 apostelen de avond voor zijn dood voor de laatste maal samenzijn) slechts 11 keer wordt gezongen door het koor, Judas was er toen niet meer bij. De compositie van de koren die hij tegen elkaar in het verhaal dat hij verteld wou hebben, liet uitschreeuwen, werd door een sober gebruik van een cello en een orgel ondersteund. Alleen in de partij waar Christus het woord neemt, liet hij de violen mee aan het woord.
Het Mattheüs evangelie was het lievelingsevangelie van Maria. Dagelijks las ze voor uit het passieverhaal. Ze kon de gedachte dat God zichzelf had gegeven om ook voor haar fouten ook aan dat kruis te hangen en te sterven zo mooi, dat ze dit niet wou vergeten. Daarom las ze de hoofdstukken 26 en 27 uit het Mattheüsevangelie dagelijks voor.
Dit was ook de rede dat hij de indeling van zijn werk zo had gedirigeerd dat het eerste deel kort en het tweede deel veel langer was. Een kruisvorm waar het snijpunt de symbolische plaats in het verhaal was waar Petrus zijn Heer driemaal verloochend had. Om dit te benadrukken had hij een leuk detail bedacht :
In het verhaal waar Petrus voor de derde keer, door de krijgsknechten, werd herkend - verwijderde Bach het inzettende akkoord, hierdoor maakte hij een afwachtende stilte, die de spanning of Petrus inderdaad voor de derde keer Jezus zou verloochenen, heel mooi ondersteunde. Hij overtrad de muziekwet door parallelle quinten in te voeren onder de tekst waar Petrus loog. Bach liet de muziek als het ware mee liegen.
Zo had hij ook de affecten-leer toegepast opdat in de psychologische momenten de uitdrukkingen in de toonsoorten mee het verhaal konden vertellen.
* ernstig - G-klein
* monter - G-groot
* melancholisch - B-klein
Het slotkoor, lieflijk en triest, staat dus in C-klein.
En toen hij aan de passage kwam waarbij de vrouw de kruik met reukwater uitgoot, liet hij de noten een dalende loop geven. En in de aria waar de zilverlingen rinkelen op het tempelplein liet hij via het snelle vioolspel met daarin vele trappetjes een soort van rinkelend geluid achter, waardoor wat er gezongen werd ook via de muziek tot uitdrukking kwam.
De muziek die op haar beurt het verhaal vertelde.
Bach kende het verhaal van buiten. En bij elke noot die hij zo op de muziekbalk neerkraste, hoorde hij de stem van zijn geliefde spreken. Haar voorlezen had hij vereeuwigd in dit stuk. Zoals een schilder een beeld vastlegde op het doek, zo had hij haar stem mee vereeuwigd in zijn werkstuk.
Bach stond van achter zijn schrijftafel op en liep ijsberend doorheen de kamer. Elke noot die hij geschreven had kon hij feiloos horen en hij kon de spanningen die hij in de dialoog van de koren had gelegd zo met zijn vinger op het werk volgen.
Met zijn zakdoek veegde hij de tranen van zijn gezicht weg. Hij voelde haar ritme van voorlezen terug, het was hem gelukt. Zijn Maria was niet meer dood, haar gedachtenis in het werk was zo meesterlijk opgenomen, dat wie het stuk ook zou zingen of spelen dit zou doen zoals Maria dit verhaal had voorgelezen.
Hij strooide het laatste zand uit zijn zandpot op het werkstuk en blies het met een ruk weg. Het zand dwarrelde doorheen zijn kamer. Het deed hem denken aan hoe zijn geliefde Maria uit zijn leven was geblazen.
Het enigste gedicht dat zij hem had nagelaten, had hij in dit werk verwerkt.
Befiehl du deine Wege```````````````````````````Vertrouw gerust uw leven,
Und was dein Herze kränkt```````````````````````En wat uw hart krenkt
Der allertreusten Pflege``````````````````````````De trouwste zorg
Des, der den Himmel lenkt.``````````````````````Toe, aan Hem die dat reeds beschikt.
Der Wolken, Luft und Winden`````````````````````Die wolken, lucht en winden
Gibt Wege, Lauf und Bahn,```````````````````````In goede banen leidt,
Der wird auch Wege finden,```````````````````````Hij zal ook paden vinden,
Da dein Fuss gehen kann.````````````````````````Waarlangs uw voet kan gaan.
De belofte die hem deed glimlachen.
Nu pas had hij dit werk kunnen schrijven. De pijn had hem al die tijd tegengehouden. Zijn verdriet was nu omgebogen tot een groot eerbetoon.
De ochtend was ondertussen gekomen ... Bach ging slapen (en ik ook)
feedback van andere lezers- DensPowells
Hiervan klap ik spontaan in mijn handjes. Heerlijk hoe je begint en eindigt met een gedicht/lied.
ivo: dank u wel - RolandBergeys
Sluit me aan bij Dens.
ivo: dank u wel - bors (mentor)
Zeer vlot geschreven en je kan zelfs vervolgverhalen schrijven. Het leent er zich uitstekend voor. Ik heb het in één adem uitgelezen. Doe zo verder, je bent goed bezig.
Groeten
ivo: bedankt - SabineLuypaert
de cursus borduurwerken kon vervolmaken
ivo: bedankt
|
